Castratie, een noodzakelijk kwaad

CASTRATIE, EEN NOODZAKELIJK KWAAD?

Inleiding

Er is een ware puppy-boom gaande die het gevolg is van COVID-19 (ofwel de pandemie-pup, geleend van Jinek). Door het verplichte thuiswerken is er eindelijk tijd om een hond op te voeden. Dus hoog tijd voor een blog over het castreren, zodat er hopelijk vanuit deze lezing meer kennis is opgedaan om zelf een weloverwogen keuze te maken.

Figuur 1. De pandemiepups vliegen aan. Bron Raad van beheer.

Het castreren wordt nog in de meeste landen, inclusief Nederland, gezien als gouden standaard. De grootste reden is de geboortebeperking om het aantal zwerfhonden te verminderen en de overloop van de asielen en de daaraan verbonden euthanasie te voorkomen. In de Verenigde Staten is 90% van de honden gecastreerd, in het Verenigd Koninkrijk 70%. Dit staat in groot contrast met de Scandinavische landen, in Noorwegen is een castratie illegaal, en in Zweden wordt het sterk ontmoedigd waardoor er maar 7% vd honden gecastreerd is (10). Exacte cijfers in Nederland kan ik niet vinden, ik merk wel dat er een trend gaande is om in ieder geval de reu meer en meer intact te houden.

Er is veel informatie op het internet te vinden over de vele voor- en nadelen van het castreren van een reu of teef. Veel informatie wat in de meeste gevallen suggereert dat een castratie een noodzakelijk kwaad is in de diergeneeskunde en een onderdeel is van ‘verantwoord opvoeden’. Ook is het algemene inzicht van de hondeneigenaren dat een castratie wenselijk, noodzakelijk en alleen maar positieve uitwerkingen hebben (1). Maar is dit wel een correcte aanname?

 

Wat is een castratie

De definitie van castreren is het operatief verwijderen van de gonaden; de teelballen bij de reu of de eierstokken bij de teef.

Figuur 2. Geslachtsapparaat van een reu. Bron Raad van beheer.

 

 

Figuur 3. Geslachtsapparaat van een teef. Bron Raad van beheer.

 

De geslachtshormonen.

• Reuen en teven produceren beide alle geslachtshormonen. De productie vindt voornamelijk plaats in de gonaden. Geslachtshormonen zijn chemische boodschappers die de functie van voortplantingsorganen en de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken reguleren.
• Naast de onderstaande geslachtshormonen zijn de hormonen GnRH vanuit de hypothalamus welke FSH en LH in de hypofyse produceren van belang. FSH en LH zorgen voor de eirijping en eisprong en stimuleren de aanmaak van oestrogeen. De hoeveelheid oestrogeen heeft vervolgens weer een terugkoppeling op GnRH.
• Oestrogeen.
  • Is het belangrijkste vrouwelijke geslachtshormoon, waarbij de grootste productie in de eierstok plaatsvindt. Hiernaast vindt de productie van oestrogeen plaats in borstweefsel, vetcellen, botten, huid en bloedvaten doordat oestrogeen uit cholesterol wordt geproduceerd. Verder kan er uit testosteron ook oestrogeen geproduceerd worden.
  • Oestrogenen zijn belangrijk bij de groei en ontwikkeling van het vrouwelijke geslachtsorgaan. Verder is het belangrijk bij onze botten. Ze sluiten de groeischijven, zorgen ervoor dat de botresorptie geremd wordt en dat de botgroei gestimuleerd wordt. Een verdere werking van oestrogeen is het verstevigen van de huid, het bevorderen van de doorbloeding van de bloedvaten en hersenen en de stimulatie van serotonine. Ook heeft oestrogeen een positief effect op het immuunsysteem (reguleert de activiteit van de witte bloedcellen), het zelf herstellend vermogen, ontstekingsremming en onderdrukking (en stimulatie) van tumorgroei en heeft het een rol in de suiker- (stimuleert de insulineproductie in de alvleesklier) en vetstofwisseling. (7)
• Progesteron.
  • In de eierstokken, teelballen en bijnieren wordt progesteron geproduceerd.
  • Progesteron is nodig voor de innesteling van de vrucht bij dracht en ondersteunt de melkproductie.
  • Progesteron kan worden omgezet in cortisol, het stress hormoon. Hiernaast kan het tekorten van andere hormonen aanvullen. Onder andere chronische stress kan hierdoor leiden tot een daling van progesteron. Progesteron zorgt voor de balans tussen oestrogeen en testosteron en zorgt voor een kalmerend rustgevend effect in het lichaam, heeft het een positief effect in de immuun-balans en geeft het een betere gewichtsbalans.
• Testosteron.
  • Is de belangrijkste mannelijk geslachtshormoon en de productie vindt plaats in de teelballen. Verder wordt testosteron geproduceerd uit cholesterol in secundair weefsel als vet, bot, bloedvaten en hersenen. Bij teefjes wordt testosteron ook in de eierstokken en bijnieren geproduceerd. Testosteron kan omgezet worden naar oestradiol (oestrogeen).
  • Testosteron heeft naast de ontwikkeling van het voortplantingsapparaat, een werking om voor meer spiermassa en spierkracht te zorgen. Ook zorgt testosteron ervoor dat de vetmassa wordt verminderd, het remt de opname van vetcellen en stimuleert de afbraak van vetten. Testosteron zorgt ook voor veel gedragskenmerken. Heel veel testosteron kan leiden tot meer assertiviteit en zelfverzekerdheid en tot meer libido en geslachtsdrift. Of een hoog gehalte aan testosteron direct leidt tot agressie staat tot discussie (4).

 

Cyclus teef.

De normale cyclus bij een teef duurt 21 dagen. De gemiddelde leeftijd van de eerste loopsheid zal plaatsvinden tussen de 6 en 11 maanden. De tijd tussen 2 loopsheden is gemiddeld 5 tot 11 maanden. Honden zijn gedurende het gehele leven loops en gaan niet zoals mensen in menopauze.

 

Wat gebeurt er bij een castratie?

Door het verwijderen van de eierstokken of teelballen is er minder productie van oestrogeen, progesteron en testosteron. Zoals besproken zal er altijd een kleine productie blijven welke gemaakt wordt door secundair weefsel of andere biochemische processen.

De geslachtshormonen zijn van belang bij de ontwikkeling van uw reu of teef. Het is daarom aannemelijk om te denken dat een castratie in de puberteit grotere gevolgen heeft voor het dier dan wanneer er op een volwassen leeftijd wordt gecastreerd.

Oestrogeen heeft als doel om de groeischijven te sluiten. Dit betekent dat bij een vroege castratie (<1 jaar) de groeischijven niet sluiten en de botten met groeischijven door blijven groeien. Deze groei kan leiden tot problemen in de vorm van heupdysplasie (HD) en kruisband laesies. Hiernaast is er een verminderde vet- en glucose stofwisseling, een verlies in botdichtheid en een slechtere doorbloeding. Ook is er minder serotonine productie (serotonine is een neurotransmitter welke de darmbewegingen stimuleren en zorgt ervoor dat de adrenaline productie verminderd. Het maakt je vrolijk en minder gestrest) en mindere weerstand en zelf herstellend vermogen.

Progesteron wordt alleen nog maar in de bijnieren geproduceerd wat in sommige situaties, zoals bij chronische stress, kan leiden tot een nog groter tekort aan progesteron. Dit leidt tot een relatieve toename van oestrogenen, wat weer leidt tot een verminderde productie van thyroxine, het schildklierhormoon. Verder zullen er tekorten ontstaan van Magnesium, zink en vitamine B. Dit leidt weer tot weerstand en darmproblemen.

Een verminderde hoeveelheid testosteron ten gevolge van een castratie leidt tot een verminderde bot- en spiermassa, slechte concentratie en vermoeidheid. Bij een afname van testosteron vindt er meer vetafzetting plaats rond de buik en in de buikholte. Bij een afname van testosteron is er een slechtere regulatie van de bloedsuikerspiegel, wat kan leiden tot insulineresistentie wat kan leiden tot suikerziekte.

Geslachtsorganen en hormonen in de Traditionele Chinese Geneeskunde

In de Chinese Geneeskunde is de baarmoeder (Zi Bao) een Buitengewoon Yangorgaan (net als oa de hersenen en bloedvaten). Dat wil zeggen dat de baarmoeder de zuivere essentie Jing opslaat en verbonden is aan de Nier.

De Bao is de structuur die bij mannen en bij vrouwen hetzelfde is en gelegen is in de zelfde regio (Dan Tian). Bij mannen wordt het de ‘Kamer van het Jing’ genoemd welke sperma produceert, bij vrouwen de baarmoeder, welke menstrueel bloed produceert (Tian Gui). De reu en de teef hebben dus hetzelfde geslachtsorgaan, welke beide de Dan Tian genoemd wordt. Bij de Teef de Zi Bao en bij de reu de ‘Kamer van het Jing’. Beide produceren een vloeistof die afgeleid is van het Nier Jing en die gelijkend zijn qua energie. Tian Gui bij de teef en Sperma bij de reu.

De baarmoeder is nauw gerelateerd aan de Nier (via de Uterusmeridiaan), het Hart (via het uterusvat) en aan de Buitengewone meridianen: de Ren Mai, Du Mai en de Chong Mai. Deze meridianen stromen door de baarmoeder en reguleren de cyclus, conceptie en dracht. De Nier Jing geeft de kracht aan deze meridianen welke het Qi, het Yin, het Jing en het Bloed naar de baarmoeder brengen.

De ‘Kamer van het Jing’ is het meest equivalent aan de prostaat bij de man. De Kamer van het Jing is gerelateerd aan de Nier en de buitengewone meridiaan Du Mai. Door de prostaat stromen ook de Ren Mai en de Chong Mai. (15)

De Dan Tian is een breder begrip dan alleen de baarmoeder bij de vrouw, het beslaat ook structuren als de eierstokken met follikels en de eileiders. De Nier is verantwoordelijk voor alle functies van het de geslachtshormonen en de regulatie naar de hypothalamus en hypofyse (16). Al deze processen staan ook onder invloed van de Chong Mai en Ren Mai welke weer gevoed worden door de Nier Jing (9).

 

Castratie volgens de Traditionele Chinese Geneeskunde

Een castratie van de teef of reu is in de TCM is eigenlijk het weghalen van Nier Jing, waardoor er een grote disbalans ontstaat tussen Nieren en Hart. Het wegvallen van oestrogeen leidt tot een Nier Yin deficiëntie met Lege Hitte in het Hart en Lever als gevolg. (9). Verder zal het Nier Jing de buitengewone meridianen niet meer voeden. Een belangrijke taak van de buitengewone meridianen is dat ze als energiereservoir voor de hoofdmeridianen dienen. Ook zullen ze een teveel van energie vanuit de Hoofdmeridianen absorberen. Verder verspreiden de buitengewone meridianen het Nier Jing door het lichaam en zorgt het voor de integratie met het Qi (voornamelijk de weerstand energie). Verder integreren de buitengewone meridianen de 6 buitengewone Yang organen (waaronder dus de baarmoeder en prostaat, maar ook de hersenen, bloedvaten, galblaas, beenmerg en botten) met de interne organen (Hart, lever, nier etc) en hoofdmeridianen. Doordat er een belangrijk buitengewoon Yangorgaan verwijderd is, zal de connectie met de hoofdmeridianen ook in disbalans raken. De Nier en Hart zullen hier het meest in disbalans raken.

De overwegingen bij het castreren van de teef.

De grootste overweging voor het castreren van een teef zijn het gedoe rond de loopsheid en de angst op een baarmoederontsteking. Onderstaande voor- en nadelen gelden voor alle hondenrassen, maar veel onderzoeken zijn gedaan bij specifieke rassen. Sommige tumoren zijn ook significant hoger bij sommige rassen. Rottweilers bijvoorbeeld hebben een kans van 25% op het krijgen van bottumoren na castratie (10).

De overwegingen bij het castreren van de reu.

Uit onderzoek blijkt dat ongewenst gedrag bij de reu de grootste reden (58%) is voor castratie. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat maarde helft van de honden hier een positief veranderend effect van heeft gezien na castratie. Bij de honden welke om andere redenen gecastreerd zijn werd juist een toename van agressief gedrag gezien (1).

Over het algemeen wordt er gedacht dat een castratie van een reu een positief effect heeft op het gedrag en dat dominant en agressief gedrag verminderd. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat dit juist tegenovergesteld is. Een heel vroege castratie heeft ook een groter negatief effect op het gedrag. Gecastreerde reuen vertonen een vermeerdering in agressief gedrag, meer angst (oa overgevoeligheid voor geluiden) en hyper gedrag (4). Bij mensen is de relatie met testosteron en agressie verder onderzocht en hier kwam naar voren dat mensen die dominant en sociaal niet vaardig zijn, snel agressief gedrag kunnen ontwikkelen. Mensen die dominant en sociaal vaardig zijn, zullen niet per se meer agressie vertonen. Socialisatie is ook een belangrijk punt bij reuen en heeft meer impact dan het castreren (10).

Wat wel een reden voor castratie kan zijn is reuen met een niet-ingedaalde bal (Cryptorch). De kans op het krijgen van een tumor in de niet-ingedaalde bal is 13x groter dan in de wel ingedaalde bal. Uiteindelijk is dat nog steeds een kleine kans, maar doordat de tumor nu niet zichtbaar is, wordt er over het algemeen geadviseerd om de reu te castreren (10).

Positieve effecten op de gezondheid voor reu en teef.

• Langere levensverwachting (12, 14).
• Minder verlatingsangst (14).

Positieve effecten op de gezondheid voor de teef.

• Geen ongewenste nesten.
• Wordt niet meer loops of schijndrachtig.
• Minimale kans op ontstaan van een baarmoederontsteking (8).
• Verminderde kans op het krijgen van melkkliertumoren (8).
• Verminderde kans op ovarium, baarmoeder en cervicale tumoren (allen heel zeldzaam). Deze verminderde kans wordt nu ook bediscussieerd en niet significant bewezen (6).
• Verminderde kans op het krijgen van een perianaal fistel.

Positieve effecten op de gezondheid voor de reu.

• Verminderen van ongewenst gedrag, zoals hyperseksualiteit, weglopen, urinemarkeringen en agressiviteit (1). Ze luisteren vaak beter (4).
• Minder kans op prostaatvergroting (hyperplasie) en tumoren van de testikels.
• Voorkomen van anaalkliertumoren.
• Minder kans op hernia perianalis.

Negatieve effecten op gezondheid voor reu en teef.

• Complicaties van de operatie in de vorm van narcose risico, bloedingen en ontstekingen.
• Gewrichtsaandoeningen als Heupdysplasie, Elleboogdysplasie en kruisbandlaesies (5, 8, 12).
• Vergrootte kans op de vorming van de volgende tumoren. Osteosarcomen, hemangiosarcomen, lymfomen en mastceltumoren (2, 3, 4, 5, 8, 12).
• Auto-immuunziekten zoals Atopische dermatitis, hypothyreoïdie (2, 8).
• Verandering vd vacht bij (half)langharige honden, wordt dikker, krulliger en moeilijker te onderhouden.
• Chronische darmproblemen.
• Meer stress en irritatie.
• Grotere kans op bijwerkingen van vaccinaties door verminderd immuunsysteem (allergische reactie, schilfers, anafylactische shock, cardiovasculaire shock) (8).
• Grotere kans op dementie (8).
• Kortere levensverwachting (10).
• Meer angst naar mensen en dieren, meer angst naar geluiden en vreemde voorwerpen (14).

 

Negatieve effecten op de gezondheid voor de teef.

• Grotere kans op urine-incontinentie (8).
• Grotere kans op intermitterende urinewegontsteking (8).
• Grotere kans op vaginitis en vaginale dermatitis (8).
• Sommige al dominantere teefjes kunnen feller en agressiever worden.
• Meer angst voor honden en mensen, voor geluiden en vreemde voorwerpen (14)

 

Negatieve effecten op de gezondheid voor de reu.

• Vergrootte kans op prostaatkanker (5, 8, 12).
• Negatieve gedragsveranderingen zoals meer angst en meer agressie (1).
• Bij heel vroege castratie onderontwikkelde penis, voorhuid en penisbot (14).

 

Alternatieven voor castratie.

Sterilisatie. Hierbij wordt de zaadleider afgebonden waardoor er geen sperma meer geëjaculeerd kan worden en hij steriel is. De teelballen blijven hormonen produceren waardoor ze qua gezondheid en gedrag geen afwijkingen tov een intacte reu hebben. Bij de teef wordt de eileider afgesloten wat ervoor zorgt dat de teef niet meer drachtig kan worden. De teef wordt nog wel loops en ze hebben qua gezondheid dezelfde voor- en nadelen als die van een intacte teef.

Chemische castratie. Een chip wat onder de huid geplaatst wordt geeft een onderdrukking van testosteron voor respectievelijk 6 tot 12 maanden (afh vd doses vd medicatie). De grootte vd ballen verminderd en de spermaproductie stopt. Een chemische castratie wordt aangeraden als de verwachte gedragsverandering onzeker is bij een echte castratie.

 

Conclusie.

Recente toonaangevende onderzoeken hebben het idee van standaard castreren veranderd. Het castreren van teven en reuen heeft meer invloeden op het lichaam dan gedacht. Niet alles is nog goed onderzocht en er zijn veel tegenstrijdige onderzoeken (bij bv de levensverwachting, maar ook diabetes en tumoren van de urinewegen). Ook het tijdstip van castratie heeft een invloed op verschillende ziekten. De trend die over lijkt te waaien uit de Verenigde staten om honden bij de fokker al te castreren op 6-8 weken leeftijd heeft natuurlijk op de groei van het lichaam de meest desastreuze impact. Maar ook veel andere ziekten (zoals incontinentie, osteosarcoma, heupdysplasie en kruisbandlaesies) hebben een grotere kans als er gecastreerd wordt voor 1 jaar leeftijd. Ook hebben sommige hondenrassen grotere kansen op het krijgen van tumoren en orthopedische klachten na een castratie t.o.v. andere rassen.

 

Ik hoop dat deze blog een voldoende overzicht geeft om zelf een goed besluit te nemen met alle voor- en nadelen van het castreren. Vanuit een holistisch oogpunt gezien is het intact houden van je hond natuurlijker en zorgt het voor een gezonder en meer compleet dier. De geslachtsorganen hebben naast het voortplanten invloed op de hormoonhuishouding, spieren, skelet, gedrag en tumoren. Toch is er ook vanuit het holistisch oogpunt een punt waar intacte honden in onze maatschappij niet aan kunnen voldoen: De hormoon gedreven drift om te paren.

De keus voor het castreren zal een weloverwegen keus moeten zijn welke per hond en per situatie zal verschillen. Mijn enige dringende advies is dat, als je kiest voor een castratie, je de castratie pas uit laten voeren als uw hond volwassen is (18-24 maanden).

 

Geraadpleegde literatuur.

1. Self-reports of Dutch dog owners on received professional advice, their opinions on castration and behavioural reasons for castrating male dogs, Roulaux et al, 2020
2. dog neutering is an emotive subject for welfare and population reasons, but let’s take a look at the facts… https://dogsfirst.ie/health-issues/dog-neutering/
3. Endogenous gonadal hormone exposure and bone sarcoma risk, Cooley, 2002
4. https://www.dogsnaturallymagazine.com/new-research-does-neutering-help-with-aggression
5. Neutering Dogs: Effects on Joint Disorders and Cancers in Golden Retrievers, Torres de la Riva, 2013.
6. The effect of neutering on the risk of mammary tumors in dogs – a systematic review. Beauvais, 2012
7. Dnafitness.nl
8. https://www.dogsnaturallymagazine.com/long-term-health-risks-benefits-spay-neuter-dogs
9. The uncharted body, Dr.Daniel Keown, 2021
10. The complete book of cat and dog health, Lisa Hansen, 2019
11. Neutering of german shepherd dogs – associated joint disorders, cancers and urinary incontinence, Hart et al, 2016.
12. A literature review on the welfare implications of gonadectomy of dogs, Houlihan, 2017.
13. Gonadectomy effects on the risk of immune disorders in the dog: a retrospective study, Sundberg et al, 2016.
14. www.licg.nl
15. De grondslagen van de Chinese geneeskunde, Maciocia
16. Obstetrics and gynecology in Chinese Medicine, Maciocia