Gebitsproblemen komen veel voor bij honden en katten. Recente onderzoeken wijzen uit dat zo’n 20% van hond en kat gebitsproblemen heeft. Maar hoe zit dat? Waarom zijn er zoveel tandproblemen bij onze huisdieren? Wat is hier de oorzaak van? Hoe kunnen we voorkomen dat ze elk jaar onder narcose bij de dierenarts liggen voor een gebitsreiniging?
Oorzaken
De meeste gebitsproblemen ontstaan door het krijgen van tandplak op het gebit. Dit ontstaat door de groei van bacteriën in voedselresten tussen de kiezen en op het achterste gedeelte van de tong. Het tandplak kan verkalken onder invloed van speeksel en vormt tandsteen. Het tandsteen irriteert het tandvlees en hierdoor kunnen er ontstekingen van het tandvlees ontstaan (gingivitis). Deze gingivitis kan zich uitbreiden tot onder het tandvlees (parodontitis). Hierdoor zal het tandvlees terugtrekken en de ligamenten van de tand kapotgaan. Daardoor komt de tand of kies los te zitten. De bacteriën in de tandplak en tandsteen komen ook in de bloedbaan terecht en kunnen systemische ontstekingen geven. Dit kan leiden tot ontstekingen in hart, lever en nieren.
Symptomen
Beginnende tandplak en tandsteen en gingivitis geeft voornamelijk een minder fris, naar zwavel ruikende adem. Als er meer tandsteen aanwezig is, zie je dit aan een geelbruine aanslag op de tanden en kiezen. Hoe meer tandsteen, hoe slechter de adem. Het tandvlees is roodgekleurd en zal bij aanraking snel bloeden. Het tandvlees kan zich terugtrekken waardoor de wortels zichtbaar zijn. Vervolgens gaan de tanden en kiezen los zitten, wat resulteert in pijn bij eten en kauwen en meer kwijl- en speekselproductie. Door de pijn kan het dier timide zijn en geïrriteerd of agressief reageren bij aanraken van de bek.
Reguliere behandeling
Door elke dag te poetsen verwijder je de dagelijkse tandplak en zal er geen tandsteen en gingivitis ontstaan. Zodra er sprake is van een gingivitis wordt er aangeraden om het gebit te laten reinigen. Dit gebeurt onder narcose met een ultrasoon apparaat door de dierenarts. Door het verwijderen van tandsteen zal het tandvlees weer herstellen. Als er sprake is van een parodontitis, zullen er tanden en kiezen getrokken moeten worden. Als de dagelijkse verzorging uitblijft, dan zullen deze gebitsreinigingen na verloop van tijd herhaald moeten worden. Naast de dagelijkse reiniging met tandenborstel, tandpasta en spoelvloeistoffen zijn er speciale brokken en kauwproducten op de markt.
Zoals al gezegd zijn de bacteriën in etensresten de grootste oorzaak van tandplak. De mond is het begin van het maagdarmstelsel en het darmmicrobioom is verbonden met het maagmicrobioom en het mondmicrobioom. Als er een evenwicht (symbiose) van de bacteriën is in het mondmicrobioom, is er ook een symbiose in het darmmicrobioom, en visa versa.
De bacteriegroei, en daarmee de vorming van tandplak, is dus goed te reguleren door goede voeding wat gericht is op een goede darmwerking. Door het geven van de juiste voeding zorg je voor een optimale werking van het maagdarmstelsel en daardoor een optimaal werkend microbioom met minimaal tandplakvorming als gevolg.
Om de tandplakvorming tegen te gaan kun je ook nog het gebit mechanische reinigen door het geven van gedroogde snacks of rauwe vleesbotten zoals eendennekken, kalkoennekken, karkassen en ribben. Elke vorm van weerstandsvermindering (virale infectie of ziekte van Lyme bijvoorbeeld), chronisch medicijngebruik of stress kan deze balans verstoren waardoor er een disbiose ontstaat in de darmen, mond en andere slijmvlieslagen, met meer tandplakvorming en tandvleesontsteking als gevolg.
Doordat er veel bacteriën van de tandplak worden opgenomen in de bloedbaan, zorgt dit in het lichaam een chronische activatie van ontstekingmediatoren. Dit heeft tot gevolg dat er een continue flow van vrije radicalen in het bloed aanwezig is. Honden en katten hebben meerdere eigengemaakte antioxidanten, zoals vitamine C, maar deze zullen door het chronische karakter van een gingivitis snel uitgeput en ontoereikend zijn. Dit heeft negatieve chronische ontstekingen tot gevolg. Veel onderzoeken wijden veel soorten kanker en auto-imuunziekten aan een te hoge chronische belasting van vrije radicalen. Een ontstoken gebit kan hier dus wel degelijk aan de basis liggen.
Op de tong kunnen ook veel bacteriën zitten welke de disbiose in de mondholte in stand houden. Als er een dik tongbeslag op de tong zit kunnen hier meer bacteriën huisvesten. Chinees gezien is dit Flegma. Flegma is een pathogeen vocht, wat geproduceerd wordt door een niet goed functionerende Milt energie: de verteringsenergie. Dus bij een slechte vertering, zal er een grotere kans zijn op het krijgen van Flegma wat de bacteriegroei op de tong vergroot en daardoor de kans op tandplak zal verhogen.
Preventie
Goede voeding is dus het eerste antwoord op de preventie van tandplak en verdergaande gebitsproblemen. Mijn voorkeur is een variatie van verschillende smaken en merken voeding, aangevuld met dagelijks groenten en 1x per week een lekker vleesbot. De variatie en de groenten zorgen voor een zo gevarieerd mogelijk microbioom en daardoor geen kans op het ontstaan van een disbiose en overgroei van bacteriën in de mondholte. Naar mijn idee heeft een hond een natte voeding (blik of vers vlees) nodig wat bestaat uit een gevarieerde maaltijd van 80% vlees (bestaande uit spiervlees, orgaanvlees en bot) en 20% groenten. Een kat heeft een hogere behoefte aan vlees en daardoor een andere verhouding; 95% vlees en 5% groenten.
Het algemene advies om het gebit van honden en katten dagelijks te poetsen klinkt heel mooi, maar heeft zeker wel wat problemen. Een dagelijkse routine en toewijding is noodzakelijk en verder kan het, zeker bij katten, veel stress geven. Zodra het poetsen stress geeft is mijn advies om te stoppen met deze handeling. Mocht het goed gaan en de toewijding er zijn, dan is poetsen een geweldige manier om het gebit schoon te houden.
Naast voeding zijn er verschillende voedselsupplementen die een positief effect hebben op de mondflora en het voorkomen van een bacterieovergroei in de mond:
★ ᴢᴇᴇᴡɪᴇʀ verzacht het tandsteen zodat dit makkelijk kan afbreken als ze wat hardere en grotere structuren moeten kauwen. Enzymen zorgen ervoor dat de biofilm met bacteriën in de mondholte (en darmen) afgebroken worden en de voedselresten in de mond verteerd gaan worden.
★ ᴋᴏᴋᴏs(ᴏʟɪᴇ) als kauwblokje of als tandpasta, bevat laurinezuur wat dodend is voor veel bacteriën. Vitaminen en mineralen welke een ontstekingsremmende werking hebben zijn vitamine D, vitamine E, Omega 3 en magnesium en zink.
★ ᴠɪᴛᴀᴍɪɴᴇ ᴄ is een sterke antioxidant en zal de chronische gevolgen van de gingivitis verminderen en de weerstand van het lichaam versterken.
★ ᴋᴜʀᴋᴜᴍᴀ heeft een ontstekingsremmende werking voor tandvlees, maar ook bij systemische ziekten.
★ ᴏᴢᴏɴᴇᴄʀᴇ̀ᴍᴇ gebruiken als tandpasta heeft een bacteriedodende, ontstekingsremmende en tandvleesherstellende werking.
Fabels
Brokken zijn goed voor het gebit. Veel mensen denken dat een hond en kat kauwt op een brok. De meeste honden en katten zullen de brokjes heel doorslikken. Sommige honden en katten zullen er wel op kauwen. Alle brokken (met uitzondering van de dentale dieetbrokken) zullen direct bij contact met de puntige kiezen uit elkaar vallen en geen invloed uitoefenen op de mechanische reiniging van het gebit. Dus een brok heeft geen positieve invloed op het verminderen van tandplak. Doordat er veel koolhydraten, suikers in zitten en alle brokken bestaan uit meel/poeder zullen er veel voedingsresten tussen kiezen ophopen met tandplak als gevolg.
Stix zijn voor de tanden gezond en goed voor het gebit. Die stix bestaan uit meel waardoor er veel voedselresten tussen de kiezen zullen ophopen. Door de vorm en hardheid kunnen die stix wel bijdragen aan de mechanische reiniging van het gebi. Toch zal door de samenstelling van die stix zal het mondmicrobioom volledig uit balans raken met veel pathogene bacteriën en tandplak als gevolg. Daaarnaast zit er een flinke hoeveelheid suiker in die stix en zorgt er voor dat honderden honden per jaar suikerziekte ontwikkelen door het advies om deze stix dagelijks te geven. Ook zijn er veel gedroogde huidplakjes op de markt, speciaal gemaakt en gepromoot om het gebit te reinigen. Veel gedroogde snacks en voornamelijk gedroogde huid komen niet uit Europa en bevatten veel chemische stoffen die schadelijk zijn voor uw huisdier.
Alle botten zijn gezond. Nee, niet alle botten zijn geschikt als voedsel voor hond of kat. Honden en katten moeten de botten rauw eten en ze moeten ze volledig op kunnen eten. Dat wil zeggen dat een kat een kippennek of kwartel prima kan verteren en dit zal een positieve bijdrage leveren aan een mechanische reiniging van het gebit. Een grote hond zal de kippennek in zijn geheel doorslikken, dus hiervoor is een eendenkarkas, kalkoennekken of lamsribben veel meer geschikt. Zorg ervoor dat de botten niet verhit worden, dit verandert de structuur van het bot. Te veel bot (zonder vlees) zorgt weer voor obstipatie. Grote dragende botten knieën raden wij niet aan. Veel slagers komen met een schenkel aan, dit is te hard en zal alleen een bepaald deel van de kies schoonschrapen, maar leidt ook tot afgesleten kiezen en kan zelfs leiden tot gebroken kiezen. Ditzelfde geldt voor hertengeweien. Geef ook geen mergpijp, deze kunnen vast om de kaak blijven zitten.
Conclusie
Een goede gezondheid van het gebit, tandvlees en tong zorgt voor een goede gezondheid van het gehele lichaam. Dit wordt verkregen door een goede voeding bestaande uit vlees en groenten (80/20% voor de hond, 95/5% voor de kat) en elke week een rauw vleesbot. Als er al lichte gebitsproblemen zijn, kun je het microbioom van de darmen en gebit in balans brengen o.a. met behulp van enzymen, omega 3, kurkuma en vitamine C. Ook het geven zeewier en meer botten is een mooie manier om het gebit schoon te krijgen van tandsteen. Mocht dit geen voldoende effect hebben is een gebitsreiniging bij de dierenarts noodzakelijk. Uit ervaring kan ik vertellen dat wij 95% van de gebitten van hond en kat met voeding en darmgezondheid tandplakvrij houden.
