Traditionele Chinese geneeskunde

Inleiding

De Chinese geneeskunde (TCM) is vele eeuwen oud. Het gaat ervanuit dat alles uit energie bestaat, dat alles met elkaar verbonden is als een systeem en dat lichaam en geest dus ook één zijn. Deze benadering is dus fundamenteel anders dan die in de Westerse geneeskunde, waarbij meestal de afzonderlijke lichaamsdelen, waar de symptomen zijn, worden onderzocht en behandeld. Door deze benadering kan de Chinese geneeskunde zeer effectief zijn bij problemen waar de Westerse geneeskunde geen antwoord op heeft.

De Chinese geneeskunde richt zich op de onderliggende oorzaak van die symptomen en houdt zich daardoor automatisch ook meer bezig met de preventie van ziekte. Het vergt niet alleen een kundig arts, maar ook een meer verantwoorde leefstijl, zoals ontspanning, goede beweging en gezonde en voedzame voeding, om ziekte en de oorzaak ervan op een natuurlijke manier te lijf te gaan. En dit sluit helemaal aan bij onze zienswijze op ziekte en gezondheid van het dier.

Theorieën

Yin Yang. De dynamische balans tussen Yin en Yang is naast de vijf elementen de basis van de Traditionele Chinese Geneeskunde. Het Yin en het Yang worden beschouwd als de twee stadia of aspecten van een eeuwigdurend transformatieproces van het gehele universum, waarbij continu een nieuwe balans ontstaat. De vertaling van Yin is ‘schaduwzijde van een heuvel’, de vertaling van Yang is de ‘zonzijde van een heuvel’. Het Chinese symbool is het welbekende Tai Ji symbool. Het Tai Ji symbool representeert het universum wat gelijk verdeelt is in een Yin (zwart) en Yang (wit) deel. De verdeling is niet recht, waarbij het Yin en Yang continu vloeiend in elkaar over gaan. Ze controleren en transformeren elkaar, zijn continu in beweging en verandering terwijl er een subtiele balans blijft. De kleine cirkels representeren de zaadjes van het Yang in het Yin en het Yin in het Yang. Yin vormt namelijk de basis van het Yang en visa versa. Ook geeft dit aan dat er nooit 100% Yin is, er zal altijd een vonkje Yang in zitten voor de balans.

Yin is daarbij het vrouwelijke, koude, stille, passieve, negatieve en verborgene. Yang is het mannelijke, warme, beweeglijke, actieve, positieve en het openlijke. Er zijn Yin-organen en Yang-organen. De seizoenen en het etmaal is onderverdeeld in Yin en Yang. Ook ziektebeelden zijn op die manier in te delen. Het ontstaan van ziektes wordt gezien als een disbalans van het Yin en het Yang in het lichaam – en/of de geest. Ook voeding, beweging en ontspanning bestaan uit Yin en Yang aspecten en dienen met elkaar in balans te zijn voor een gezonde leefstijl.

De vijf-elementenleer (Wu Xing)

De vijf elementen met de Shen cyclus (paarse pijlen) en de dominerende cyclus (gele pijlen).

Samen met de Yin-Yang theorie is de theorie van de vijf elementen (Wu Xing) de basis van de TCM. De vijf elementen symboliseren vijf verschillende inherente kwaliteiten en toestanden van natuurlijke verschijnselen. Water bevochtigd neerwaarts, Vuur laait op, hout kan gebogen en gestrekt worden, metaal kan gesmolten en verhard worden, aarde laat zaaien, groei en oogst toe (passage uit de Shang Shu).

De elementen hebben ook een duidelijke beweging. Water is naar beneden, hout beweegt naar buiten toe in alle richtingen, vuur heeft een opwaartse energie, metaal heeft een naar binnengerichte energie en de aarde geeft stabiliteit. De elementen zijn met elkaar verbonden via verschillende cycli die het normale evenwicht tussen de elementen waarborgen. In de Shen cyclus wordt elk  element gegeneerd door een ander en genereert het zelf een element. Bijvoorbeeld; Hout genereert vuur en hout wordt gegenereerd door water. In de dominerende cyclus wordt een element gedomineerd door een ander element. Bijvoorbeeld; Hout domineert aarde, maar wordt gedomineerd door metaal (bijl wat hout omkapt).

Elk element is verbonden met bepaalde organen, zintuigen, emoties en weefsels. Zo is Hout bijvoorbeeld verbonden aan de lever en de galblaas. Als er een element (of orgaan, of emotie, enzovoort) uit balans is, dan raken andere elementen – en wellicht ook meerdere organen via de verschillende cycli ook uit balans.

DE THEORIE VAN HET QI
Het Chinese teken voor Qi (氣) bestaat uit stoom (气), wat oprijst bij het koken van rijst (米). Een van de westerse vertalingen van Qi is levensenergie. Maar het Qi bestaat laat zich niet goed vertalen. Er zijn veel verschillende vormen van Qi welke continu in beweging zijn en in wisselende vorm aanwezig zijn, Qi manifesteert tegelijkertijd op fysiek en mentaal spiritueel niveau. Verschillende vormen van Qi zijn onder andere Wei Qi, Ying Qi, Yuan Qi, Bloed, Organische vloeistoffen en Jing.

De energie transformatie begint in de Maag en Milt. Voedsel rot en rijpt in de Maag en wordt door de Milt getransformeerd in Gu Qi (Voedsel Qi). De Gu Qi stijgt naar de Long en vormt samen met lucht de Zong Qi (complex Qi). De Gu Qi wordt ook doorgestuurd naar het hart, welke Bloed maakt. Zong Qi wordt vervolgens getransformeerd in Zhen Qi, Zhen Qi bestaat uit Wei Qi en Ying Qi. De Wei Qi (defensief Qi) circuleert in de buitenste lagen van het lichaam en beschermt het lichaam tegen aanvallen door externe pathogene factoren als wind en koude. De Ying Qi (voedende Qi) stroomt in de meridianen en voedt de organen. De Ying Qi wordt beïnvloed via de acupunctuurpunten op de meridianen. Andere energieën als de Yuan Qi kan ook in specifieke acupunctuurpunten beïnvloed worden, de zogenaamde Bronpunten.
Het hele transformatieproces is onder invloed van de Drievoudige verwarmer, de Nier Qi en het Yuang Qi.

DE MERIDIANEN
Het Qi stroomt door een meridiaan stelsel. De meridianen vormen verbindingen tussen de organen onderling en tussen bijbehorende weefsels en zintuigen. In de meridianen worden alle vormen van het Qi getransporteerd door het lichaam, zijn er verbindingen tussen de onderlinge organen en de bijbehorende weefsels en zintuigen, en er zijn verbindingen tussen boven en onder, links en rechts, binnen en buiten. Op de meridianen liggen acupunctuurpunten en op die punten kan het Qi worden beïnvloed. De energie kan worden verminderd, worden aangevuld en de stagnatie kan opgeheven worden. De Chinese geneeskunde kent 12 hoofdmeridianen, 12 divergente meridianen, 12 huid meridianen, 12 tendomusculaire meridianen, 15 luo meridianen en 8 buitengewone meridianen.

THEORIE VAN DE INTERNE ORGANEN
Elk orgaan heeft verschillende functies en in alle organen werken de algemene theorie van het Qi, Yin-Yang en de vijf elementen. Door middel van deze theorie wordt het lichaam weergegeven als een geïntegreerd, holistisch systeem.
Voorbeeld van een orgaan is het Hart. De Hart meridiaan heeft een verbinding met de Dunne Darm meridiaan. Het Hart zorgt voor de circulatie van Bloed door de bloedvaten en meridianen, huisvest de ziel (de Shen), controleert het zweten en opent zich in de tong.

• Dunne darm
• Blaas
• Nier
• Kringloop
• Galblaas
• Lever
• long
• Dikke darm
• Maag
• Milt
• Drievoudige verwarmer

DIAGNOSTIEK

De diagnostiek bestaat uit de anamnese van de patiënt, verder is de inspectie van het lichaam belangrijk, hierin is de tong het belangrijkst, maar ook lichaamsbeweging, de houding en bijvoorbeeld de ontlasting zijn indicaties voor bepaalde disbalansen. Ook de geur van de ontlasting, de vacht, de huid en de bek zijn van belang in de diagnostiek. Verder is de palpatie een belangrijk onderdeel in de diagnose. Meridianen kun je betasten op pijnlijke plekken of deficiënties van energie, en ook de pols wordt uitvoering gevoeld. De pols kan onderverdeeld worden in 6 verschillende locaties en verschillende niveaus waar de Qi stroomt en hoe de Qi door de bloedvaten stroomt. Bij mensen wordt de polsdiagnose in de pols gedaan, bij de hond en kat wordt de pols in de lies gevoeld, bij het paard bij de kaak. Wij werken ook met de VAS (Pols van Nogier), Dit is een indirecte pols techniek waarbij ik mijn eigen pols op mijn slaap voel veranderen bij de behandeling van mijn patiënt. Hiermee kunnen we ook een betrouwbare diagnose stellen.

Via veel verschillende methodes kan een zogenaamde patroon differentiatie gemaakt worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de bovengenoemde theorieën.

Een belangrijke methode is die van de ‘Acht principes’. Hierin wordt er een onderscheidt gemaakt tussen buiten en binnen, tussen hitte en koude, tussen exces en deficiëntie en tussen Yang en Yin. Het ziekte die ‘binnen’ zit, bevind zich in de interne organen. Een ziekte die ‘buiten’ zit bevindt zich in de buitenste oppervlakkige lagen van het lichaam en in de meridianen. Naast de methode van de Acht principes hanteren we een patroondifferentiatie van de ‘Zang Fu’ en ‘zes fasen’. Vaak heeft elke periode in de lange medische Chinese geschiedenis een verschillende theorie en diagnostische methode. Hierdoor is er vaak wat overlap in maar ook subtiele verschillen tussen de verschillende methodes.

BEHANDELING

De behandeling volgens de TCM bevat altijd een combinatie van onderstaande disciplines:

• Acupunctuur is de meeste bekende vorm van TCM. Acupunctuur maakt gebruikt van meridianen die door het lichaam lopen. Door deze meridianen loopt het Qi, het Xue (Bloed) en de Jing (Essentie). Het Qi komt in acupunctuurpunten aan het oppervlakte en is met behulp van acupunctuurnaalden (De Chinese acupunctuurnaaldjes hebben maar een dikte van 0,2mm, In de Japanse acupunctuur wordt veel gebruik gemaakt van non invasieve acupunctuurnaalden. Voorbeelden zijn de gouden en zilveren Ankhnaalden die wij gebruiken) te beïnvloeden. We kunnen de energie versterken, verzwakken en verspreiden. Elke meridiaan is verbonden met een orgaan. Door het stimuleren van acupunctuurpunten wordt de disbalans tussen verschillende organen rechtgetrokken. Door specifieke puntselecties te kiezen op verschillende meridianen kan een diagnose behandeld worden.
• Chinese kruiden Een kruidenformule bestaat uit verschillende kruiden die elkaar aanvullen, versterken en ondersteunen volgens de verschillende Chinese theorieën. Zo kan ook elke diagnose behandeld worden. Een Chinese kruidenformule bestaat uit een hoofdkruid, de keizer genoemd, welke de primaire werking heeft. Deze wordt ondersteund door de deputies, deze kruiden hebben een aanvullende ondersteunende functie. Vervolgens zijn er assistentes in de formule. Kruiden die de bijwerkingen vd hoofdkruiden wegnemen, maar ook een bepaalde richting (bv opwaarts) kunnen geven aan de formule. Als laatste wordt de hele formule tot een mooie harmonie gemaakt door de ‘envoy’. Door het gebruik van meerdere met elkaar samenwerkende kruiden kun je ervoor zorgen dat de hoeveelheid van de kruiden relatief laag is voor het zelfde effect.
• Moxa is gedroogde bijvoet. Moxa wordt op verschillende manieren toegepast; indirect en direct op de huid boven een acupunctuurpunt. Brandende Moxa is heet en kan het Qi sterk verwarmen en bewegen. Wij maken veel gebruik van Japanse Moxa technieken. Technieken waarbij er kleine lucifergrote moxapuntjes direct op de huid gebrand worden welke direct effect hebben op de meridianen, maar ook bewezen effect hebben op de aanmaak van witte en rode bloedcellen. Andere technieken zijn met behulp van een moxa stick de meridiaan of acupunctuurpunten behandelen, de moxa branden op een acupunctuurnaald en een moxa piramide maken welke aangestoken wordt.
• Tui Na De massageleer van de TCM. Meridianen kunnen met een oppervlakkige of diepe massagetechniek worden gestimuleerd of ontspannen. Dit zijn simpele technieken die u als verzorger mee naar huis krijgt om de therapie te ondersteunen.
• Voeding Elke voeding heeft, net als kruiden, een bepaalde energie en een temperatuur. Het voeden volgens de seizoenen is hierbij een goede richtlijn voor een goede preventieve geneeskunde. In het winterseizoen kun je veel wild, lam en geitenvlees eten met groentes als zoete aardappels, pastinaak, wortelen, pompoenen welke het lichaam verwarmen. In de zomer wil je juist het lichaam verkoelen. Dit kan met behulp van konijnenvlees of eend. Verkoelende zomergroentes zijn bijvoorbeeld verschillende bladgroentes en boontjes. Deze energie en temperatuur van voedsel kun je ook gebruiken om het lichaam bij ziekte te ondersteunen.