Inleiding
De Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) is één van de oudste geneeskundige systemen ter wereld. Ze is gebaseerd op het idee dat alles met elkaar verbonden is – lichaam, geest, omgeving en energie vormen één geheel.
In de TCM draait gezondheid om balans: wanneer energie (Qi) vrij kan stromen, is er harmonie; wanneer die stroom verstoord raakt, ontstaan klachten.
Waar de westerse diergeneeskunde vaak gericht is op het behandelen van symptomen of organen afzonderlijk, kijkt de Chinese geneeskunde naar het onderliggende patroon van disbalans. Deze benadering maakt het mogelijk om ook bij complexe of chronische aandoeningen een natuurlijke balans te herstellen.
Binnen onze praktijk vormt TCM een belangrijke pijler van de integratieve diergeneeskunde. We combineren deze eeuwenoude inzichten met moderne diagnostiek en orthomoleculaire ondersteuning – altijd met aandacht voor het individuele dier.
Historische achtergrond
De wortels van de Chinese geneeskunde gaan ruim 3.000 jaar terug. De principes werden vastgelegd in klassieke teksten zoals de Huang Di Nei Jing (De Gele Keizer’s Klassieker van de Interne Geneeskunde), waarin de samenhang tussen natuur, seizoenen, emoties en gezondheid wordt beschreven.
Ook in de veterinaire geneeskunde ontstonden al vroeg gespecialiseerde richtingen. In oude Chinese manuscripten worden paarden en runderen genoemd als eerste dieren die volgens TCM werden behandeld, vooral met acupunctuur, kruiden en voeding.
In de moderne diergeneeskunde wordt TCM wereldwijd toegepast door dierenartsen die zich specialiseren in veterinaire acupunctuur, fytotherapie en energetische diagnostiek.
Tai-ji symbool
Yin en Yang – dynamisch evenwicht
De theorie van Yin en Yang vormt de ruggengraat van TCM.
Yin staat voor het koele, voedende, rustgevende en structurele aspect;
Yang voor het warme, actieve, functionele en dynamische.
Gezondheid ontstaat wanneer Yin en Yang in harmonie zijn.
Een overmaat aan Yang kan leiden tot klachten als hitte, onrust of ontsteking,
terwijl te veel Yin zich kan uiten in vermoeidheid, kou of traagheid.
Yin en Yang bestaan nooit los van elkaar — ze transformeren voortdurend, net als dag en nacht.
De vijf-elementenleer (Wu Xing)
De vijf elementen met de Shen cyclus (paarse pijlen) en de dominerende cyclus (gele pijlen).
Samen met de Yin-Yang theorie is de theorie van de vijf elementen (Wu Xing) de basis van de TCM. De vijf elementen symboliseren vijf verschillende inherente kwaliteiten en toestanden van natuurlijke verschijnselen. Water bevochtigd neerwaarts, Vuur laait op, hout kan gebogen en gestrekt worden, metaal kan gesmolten en verhard worden, aarde laat zaaien, groei en oogst toe (passage uit de Shang Shu).
De 5 elementen
Qi – de levensenergie
Het Chinese karakter voor Qi (氣) betekent letterlijk “stoom die opstijgt uit gekookte rijst”: energie die leven en beweging geeft.
Qi kent vele vormen:
- Ying Qi (voedende energie) circuleert door de meridianen en voedt organen en weefsels.
- Wei Qi (beschermende energie) circuleert aan de buitenkant en beschermt tegen externe invloeden.
- Yuan Qi (oorspronkelijke energie) is de erfelijke energie uit de nieren.
- Zong Qi (complexe energie) ontstaat uit voeding en ademhaling.
Een tekort, stagnatie of verkeerde circulatie van Qi kan leiden tot pijn, vermoeidheid of ziekte.
Meridianen – energiebanen van het lichaam
Qi stroomt via meridianen, een netwerk dat organen, weefsels en zintuigen met elkaar verbindt.
Er zijn 12 hoofdmeridianen, 8 buitengewone meridianen en verschillende vertakkingen (Luo-, divergent- en tendomusculaire banen).
Via acupunctuurpunten op deze meridianen kan de energiestroom worden beïnvloed.
Zo kunnen blokkades worden opgeheven of tekorten aangevuld.
Zang-Fu theorie
De Zang-Fu-organen (functionele orgaansystemen) zijn de interne basis van TCM.
Zang-organen (zoals lever, hart, milt, long, nier) hebben een bewarende en voedende functie;
Fu-organen (zoals maag, blaas, galblaas, darmen) zijn meer actief en transformerend.
Samen vormen ze een dynamisch systeem van circulatie, transformatie en interactie.
Diagnostiek volgens de Chinese geneeskunde
De TCM-diagnose richt zich op patroonherkenning, niet op enkelvoudige ziektebeelden.
De dierenarts beoordeelt de energetische toestand via vier pijlers:
- Observatie – tong (kleur, vorm, beslag), huid, vacht, houding, gedrag, geur.
- Luisteren en ruiken – ademhaling, stem, geur van huid of ontlasting.
- Palpatie – gevoel van warmte/koude, spierspanning, gevoeligheid langs meridianen.
- Vragen/anamnese – eetlust, ontlasting, emotie, gedrag, seizoensgevoeligheid.
Tong- en polsdiagnose
De tong weerspiegelt de toestand van Qi, Bloed, Yin en Yang.
Bij honden en katten wordt vooral gekeken naar kleur, vochtigheid en beslag.
De pols wordt bij kleine dieren in de lies gevoeld, bij paarden aan de kaak.
Daarnaast wordt in onze praktijk de VAS (Pols van Nogier) gebruikt — een subtiele polsrespons die veranderingen in energie laat voelen.
Acht Principes en patroondifferentiatie
Met behulp van de Acht Principes (Binnen/Buiten, Hitte/Koude, Exces/Deficiëntie, Yin/Yang) wordt de aard van het probleem bepaald.
Daarnaast worden specifieke patronen onderscheiden volgens de Zang-Fu-theorie, de Vijf Elementen, of de Zes Fasen.
Zo wordt bij elk dier een persoonlijk patroon opgesteld waarop de therapie wordt afgestemd.
Behandelmethoden in de TCM
Acupunctuur
De bekendste TCM-techniek.
Door het plaatsen van fijne naalden (0,2 mm) op acupunctuurpunten wordt de energiestroom hersteld.
Acupunctuur beïnvloedt niet alleen Qi, maar ook het zenuwstelsel, hormoonbalans, doorbloeding en immuunactiviteit.
Bij dieren wordt acupunctuur vaak toegepast bij:
- gewrichtsproblemen en artrose
- spierspanning of rugpijn
- huidproblemen
- stress, angst, onrust
- spijsverteringsklachten
Er bestaan verschillende technieken, waaronder gouden en zilveren naalden, laseracupunctuur en elektro-acupunctuur.
Chinese kruiden
Kruidenformules bestaan uit meerdere planten die samen een synergetisch effect hebben.
Elke formule bevat een Keizer (hoofdkruid), Minister, Assistent en Gezant — een uitgebalanceerde samenstelling die effect versterkt en bijwerkingen minimaliseert.
De kruiden ondersteunen o.a. de leverfunctie, spijsvertering, huidgezondheid en immuunsysteem.
Moxa
Moxa (gedroogde bijvoet, Artemisia vulgaris) wordt gebruikt om punten te verwarmen en koude- of deficiëntiepatronente verhelpen.
In onze praktijk passen we veel Japanse Moxa-technieken toe, waarbij kleine moxapuntjes direct effect hebben op de meridianen en zelfs aantoonbaar de productie van witte en rode bloedcellen stimuleren.
Tui Na (Chinese massage)
Een therapeutische massagevorm die meridianen en acupunctuurpunten stimuleert.
Tui Na bevordert doorbloeding, ontspanning en herstel.
Eigenaars krijgen vaak eenvoudige technieken mee om thuis de behandeling te ondersteunen.
Voedingsleer volgens de vijf elementen
Voeding heeft een energetische werking.
Ieder ingrediënt heeft een thermische eigenschap (verwarmend, verkoelend, neutraal) en een relatie met een element.
Een gebalanceerd dieet volgens seizoen ondersteunt de natuurlijke energie.
Bijv. in de winter meer verwarmende voeding (lam, pompoen), in de zomer verkoelend (eend, bladgroenten).
Toepassingen bij dieren
De TCM kan breed worden toegepast en is geschikt voor dieren met o.a.:
- Chronische pijn of gewrichtsklachten
- Huid- en allergieproblemen
- Spijsverteringsstoornissen (darm, lever, pancreas)
- Stress, angst of gedragsveranderingen
- Vermoeidheid en verminderde vitaliteit
- Herstel na operatie of ziekte
In veel gevallen wordt TCM gecombineerd met orthomoleculaire therapie, ozontherapie of supplementen voor een synergetisch effect.
Integratieve aanpak binnen Natuurlijk Gezonde Dieren
Binnen onze praktijk combineren we de Chinese geneeskunde met moderne diagnostiek en orthomoleculaire inzichten.
Zo kunnen we patronen van energie, ontsteking, microbioom en voeding samenbrengen tot één behandelplan.
Deze integratieve werkwijze zorgt niet alleen voor herstel, maar ook voor preventie en vitaliteit op lange termijn.
Onze dierenarts is opgeleid in veterinaire acupunctuur en Chinese kruidenkunde en past deze kennis dagelijks toe bij honden, katten en paarden.
Veiligheid en kwaliteit
We werken uitsluitend met:
- steriele naalden en CE-gecertificeerde materialen;
- hoogwaardige kruidenformules met laboratoriumanalyse;
- veilige, diersoortspecifieke doseringen;
- zorgvuldige evaluatie per consult.
TCM-therapie is niet belastend, goed combineerbaar met reguliere medicatie en veilig voor alle leeftijden — van pup tot senior.
Wetenschappelijke onderbouwing
Hoewel TCM een energetisch systeem is, wordt de werking van acupunctuur, kruiden en moxa steeds beter wetenschappelijk verklaard. Onderzoek toont effecten op neurotransmitters, endorfinen, cytokinen en de HPA-as (stress-as).
Selectie van wetenschappelijke en veterinaire bronnen:
- Maciocia, G. The Foundations of Chinese Medicine. Elsevier, 2015.
- Schoen, A.M. Veterinary Acupuncture: Ancient Art to Modern Medicine. Mosby, 2001.
- Xie, H., Preast, V. Xie’s Veterinary Acupuncture. Blackwell, 2013.
- Zhao, Z.-Q. (2008). Neural mechanism underlying acupuncture analgesia. Prog Neurobiol, 85(4), 355–375.
- Kawakita, K., et al. (2010). Moxibustion: physiological and immunological responses. Auton Neurosci, 157(1–2), 80–85.
- Vickers, A.J. et al. (2012). Acupuncture for chronic pain: individual patient data meta-analysis. Arch Intern Med, 172(19), 1444–1453.
- Liu, J. et al. (2013). Chinese herbal medicine for atopic dermatitis: systematic review. J Altern Complement Med, 19(2), 104–114.
- Chiu, J.H., et al. (2017). Acupuncture and neuroendocrine modulation. Auton Neurosci, 205, 1–7.
- World Health Organization (WHO). Acupuncture: Review and Analysis of Reports on Controlled Clinical Trials, 2002.
- NIH Consensus Statement. Acupuncture, 1997.
